Opieka nad pacjentem karmionym przez sondę

Karmienie przez sondę, czyli żywienie dojelitowe jest rodzajem żywienia wspomagającym odżywianie w przypadku tymczasowej bądź stałej konieczności dostarczania organizmowi niezbędnych składników odżywczych. To alternatywa dla odżywiania doustnego.



Sytuacjami, w których zachodzi taka konieczność jest: niedożywienie z równoczesnym brakiem chęci do jedzenia, kłopoty z przyjmowaniem jedzenia w standardowej postaci spowodowane wiekiem, chorobą, stanem pooperacyjnym (np. po operacji krtani).

Rodzaje żywienia dojelitowego

W żywieniu dojelitowym można wyróżnić trzy sposoby, które uwarukowane są długością czasu, przez jaki pacjent powinien być w ten sposób karmiony:
-nosowo (lub ustno) – żołądkowe – to metoda czasowa,
-gastroskopia – sonda zakładana jest operacyjnie, przez skórę bezpośrednio do żołądka,
-jejunostomia – również zakładana opercyjnie, lecz do jelita cienkiego.

Żywienie przez sondę od strony technicznej

W przypadku zastosowania czasowego odżywiania dojelitowego stosowane są dwa rodzaje sond (zgłębników): grube PCV przez które podawana jest zwykła żywność ale zmiksowana, oraz cienkie silikonowe przez które podawana jest dieta przemysłowa.Zaś dla gastro- i jejunostomii stosowana jest specjalny cewnik PEG (przeskórna endoskopowa gastronomia). Jest to przetoka silikonowa stworzona specjalnie dla celów długotrwałego odżywiania dojelitowego i dożołądkowego. Nie powoduje odparzeń ani zalapenia w obrębie otworu w ścianie brzucha i może służyć lata.

Sprzęt potrzebny do żywienia w domu składa się oprócz przygotowanych pojemników z pokarmem diety przemysłowej także przede wszystkim ze strzykawek o określonych pojemnościach do podawania danych pokarmów. Przydatne są także przegotowana ciepła woda, pojemnik na odpadki i lignina. Chory lub jego bliscy zwykle są przeszkoleni w kierunku samodzielnego podawania pokarmów w domowym zaciszu. Jeśli jednak pacjent nie potrafi sobie sam poradzić należy mu w tym pomóc, stosując się obok zasad technicznych żywienia także standardowo do zasad zapewnienia intymności, komfortu psychicznego i zaufania.

Rodzaj diety

Poza żywieniem przez sondę nosowo (ustno) – żołądkową, gdzie możliwe jest podawanie standardowych pokarmów, aczkolwiek dokładnie zmiksowanych na papkę istnieje jeszcze specjalnie przygotowana dieta przeznaczona dla gastro- i jejunostomii.

Taka dieta jest kwestią ściśle określoną przez lekarza i jest to tzw. dieta przemysłowa (mieszanka przygotowywana i dostarczana przez przemysł farmaceutyczny). Ustalona zostaje jeszcze w szpitalu i dostosowana indywidualnie do chorego – w zależności od jego potrzeb energetycznych i metabolicznych, rodzaju zastosowanej sondy oraz dolegliwości i chorób pacjenta. Jest to już dieta kompletna, czyli zawiera wszystkie mikroelementy i składniki potrzebne organizmowi i w takiej postaci w pełni zastępuje standardowe żywienie.

Zasady karmienia sondą

Pożywienie podawane przez sondę dostosowane jest do indywidualnych jednostek, jednak średnio podawana w ten sposób jednorazowa ilość pożywienia mieści się w granicach od 200 do 400 ml lub metodą stałą poprzez specjalną pompę automatyczną.

W czasie karmienia pacjent powinien znajdować się w pozycji siedzącej lub półsiedzącej (45). Jeśli nie jest to w pełni możliwe ważne jest podniesienie przynajmniej nieco wyżej głowy (np. poprzez podłożenie poduszek). Jest to istotne, aby treści pokarmowe się nie cofały, a spływały do żołądka. Również po zakończeniu podawania pokarmu należy pozostać w pozycji przynajmniej półsiedzącej, aby treści nie cofały się przez sondę.

Podawnie pokarmów powinno następować o stałych porach. To samo dotyczy ilości podawanych „posiłków“. Natomiast na około 10 min. bezpośrednio przed karmieniem, aby pobudzić smak i soki żołądkowe odpowiedzialne za trawienie, można podać choremu coś do żucia (kawałek skórki od chleba, gumy do żucia lub possania cukierka). Podawany przez sondę pokarm powinien mieć optymalnie ok. 35-37C i nie powinien być za gęsty, gdyż wtedy będzie powodował zatykanie się przewodów. Przewód można i należy takie przepłukiwać (przegotowaną wodą lub specjalnym płynem – ok. 20 do 50 ml) aby zapewnić jego drożność i wypłukać go z resztek. Po zakończeniu karmienia założyć należy na dren zacisk.

Pomijając i tak ściśle ustaloną i przygotowaną dietę przemysłową, u osób u których możliwe jest stosowanie normalnych, przygotowanych we własnej kuchni pokarmów należy pamiętać, aby unikać pożywiania rozdymającego i ciężkostrawnego. Ponadto u osób leżących konieczne jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości błonika (a więc przynajmniej jedno jabłko na dzień, soki).Jeśli chodzi o podawanie płynów, to osobom karmionym dożołądkowo można podać w zasadzie każdy. Inaczej wygląda to w przypadku osób karmionych dojelitowo. Wtedy stosować należy specjalny sterylny płyn do infuzji dożylnej w połączeniu z dietą przemysłową (czy to wymieszane, bądź osobno).

Najczęściej występujące problemy z sondą

Zdarza się, że założony zgłębnik (sonda) nosowo – żołądkowy się wysunie lub wypadnie. W takim wypadku należy przede wszystkim  zachować spokój i umieścić go z powrotem przed kolejnym karmieniem. Nie należy tego jednak robić pod żadnym pozorem, gdy nie zostało się do tego specjalnie przeszkolonym!
Także, gdy wypadnie gastrostomia najlepiej i najpewniej skontaktować się z lekarzem prowadzącym. Należy to zrobić względnie szybko, gdyż przetoka brzuszna od razu zaczyna się goić. Aby jednak dotrwać do momentu pojawienia się lekarza, do przetoki należy przyłożyć koniecznie jałową gazę, co zapobiegnie wypływaniu treści pokarmowych. Można również zastosować środki przeciwbólowe, jeśli chory odczuwa ból i nie ma przeciwwskazań.Takie same postępowanie należy podjąć w przypadku wypadnięcia jejunostomii.

Ponadto w takich sytuacjach należy przygotować informacje na temat czasu, kiedy zgłębnik wypadł oraz znać jego specyfikacje techniczną (rodzaj, nazwę, rozmiar).
Również w sytuacji przeciekania gastro- czy jejunostomii należy niezwłocznie zaprzestać podawania pokarmu i powiadomić lekarza.Innymi problemami, które się mogą pojawić jest cofanie się pokarmu do dróg oddechowych czy do sondy. Jest to wtedy spowodowane zbyt szybkim podawaniem pokarmu lub zbyt leżącą postawą chorego. Jeśli w obrębie przetoki pojawią się problemy skórne w postaci podrażnień lub owrzodzeń należy obserwować zmiany skórne, przemyć wodą lub wodą z mydłem (pH 5,5) i dokładnie osuszyć lub zastosować środek antyseptyczny. Dodatkowo można podrażnione okolice posmarować specjalnymi tłustymi, ochronnymi maściami i zabezpieczać dren przed przesuwaniem i pocieraniem skóry przez przymocowanie go przylepcem.

Warto pamiętać w czasie karmienia podopiecznych sondą

Zgłębnik nosowo – żołądkowy może być założony przez maksymalnie 6 dni ciągle i ostatecznie może trwać maksymalnie 6 tyg. Do karmienia w dłuższym okresie czasu stosowane są zgłębniki silikonowe o dłuższej żywotności i mnieszym wpływie na powikłania. W zależności od różnych czynników zewznętrznych PEG są użyteczne do 2 lat.
W przypadku gatro- i jejunostomii należy zwracać także baczną uwagę na zachowanie higieny, ze względu na bezpośrednią styczność sondy z organami wewnętrznymi.