Syndrom stresu opiekuna (CSS) osoby chorej

Opiekun osoby starszej i schorowanej narażony jest na wypalenie zawodowe dużo częściej niż przedstawiciele innych zawodów. Jest to związane z nieustanną pracą i dzieleniem dnia z osobą cierpiącą, przygnębioną, apatyczną oraz brak kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym. Podopieczny bywa też często rozżalony, sfrustrowany i może przelewać swoje pretensje na osobę opiekuna. Często dodatkowym czynnikiem wywołującym stres u opiekuna jest praca w dużym oddaleniu od domu, rodziny, w zupełnie obcym środowisku oraz nieustanne porozumiewanie się w obcym języku. Na wszystkie te zmiany oraz stan zdrowotny, jaki w ich następstwie powstaje znaleziono nawet termin medyczny określany jako zespół stresu opiekuna  (CSS- Caregiver Stress Syndrome). Warto zainteresować się jego objawami, jeśli zauważamy u siebie niepokojące objawy związane z pracą.

Jakie są najczęstsze symptomy zespołu stresu opiekuna?

Stres jest w rzeczywistości reakcją obronną naszego organizmu, który w ten sposób mobilizuje się do walki z przeciwnościami losu, pobudza przepływ krwi przez ważne dla życia organy, poprawia wydolność mięśni oraz rozjaśnia nasz umysł. Niestety długotrwały stres nie niesie już za sobą tylu korzyści. Zamiast pobudzać ciało do walki przewlekłe kłopoty w otoczeniu oraz stałe podenerwowanie prowadzą raczej do wyczerpania naturalnych rezerw energetycznych organizmu. W następstwie tego pojawiają się emocjonalne oraz fizyczne zmiany w naszym organizmie. Częstym przejawem zespołu CSS jest złość na podopiecznego, sytuację, w jakiej się znaleźliśmy oraz niechęć do wykonywania codziennych czynności.  Najmniejsze niepowodzenie może wtedy wywołać rozdrażnienie i irytację oraz trudny do opanowania gniew. Bywa również, że osobie opiekującej się osobą chorą i starszą towarzyszy nieustanne poczucie winy z powodu zaniedbywania swoich obowiązków, nieumiejętnego ich wykonywania lub tłumionej złości na pacjenta. Wiele z tym symptomów może być znacznie wyolbrzymionych, to znaczy może je odczuwać osoba, która wykonuje swoje obowiązki poprawnie i właściwie. Do zmian emocjonalnych dołączają często dolegliwości fizyczne związane z przewlekłym stresem. Najczęściej są to nawracające bóle głowy, zaburzenia snu,  apetytu, problemy trawienne inne bóle kostno-stawowe, zaburzenia pamięci i koncentracji, nasilenie już istniejących chorób.



Do czego może prowadzić zespół stresu opiekuna?

Wiele osób przyjmuje swój stan jako przemijające osłabienie, niechęć do pracy czy nawet lenistwo. Tymczasem przewlekający się zespół stresu może mieć poważne skutki zdrowotne, którym można i powinno się w porę zaradzić. Najczęstszym powikłaniem CSS jest depresja opiekuna, która sprowadza na niego utratę chęci do działania, upośledza kontakty społeczne i izoluje osobę chorą.  Opiekun w depresji może zaniedbywać swoje obowiązki,  stwarzać zagrożenie dla podopiecznego oraz siebie.  Innym schorzeniem, jakie może rozwinąć się w wyniku przewlekłego stresu są zespoły bólowe nieokreślonego pochodzenia, najczęściej napięciowe bóle głowy oraz kręgosłupa, a także zaburzenia układu pokarmowego.  Osoba taka może być wiele lat leczona i błędnie diagnozowana w kierunku innych schorzeń, podczas gdy podłoże chorobowe leży w jej stanie psychicznym. Wreszcie przewlekły stres poważnie nadwyręża nasz układ odpornościowy, torując wielu infekcjom drogę do naszego organizmu.

Jak radzić sobie z zespołem stresu opiekuna?

Pierwsze objawy zespołu CSS mogą być opanowane przez samego opiekuna, warto jednak pamiętać, że poważniejsze symptomy schorzenia wymagają najczęściej pomocy psychologa. Opiekun osoby chorej powinien pamiętać, że poza pracą na rzecz swojego podopiecznego posiada on także własne życie i w toku codziennych czynności nie może o nim zapominać. Aby nasza praca była lepsza i wydajniejsza niezbędny jest czas na odpoczynek, relaks, pójście na spacer, oczyszczenie myśli z problemów chorego oraz zajmowanie się rzeczami, które lubimy. Pomocne bywa rozmawianie z innymi osobami, przekazywanie im swoich emocji, problemów oraz uczuć. Wielu opiekunom pomaga również kontakt z innymi osobami pracującymi na podobnym stanowisku i dzielenie się doświadczeniami. Ważne jest, aby nie obwiniać się za stan pacjenta, nie poddawać się, jeśli po raz kolejny wygrywa choroba, a nie my oraz znajdować w sobie siłę na walkę z kolejnymi problemami zdrowotnymi chorego. Jeśli chory jest uciążliwy, marudny i sfrustrowany warto tłumaczyć jego zachowanie chorobą i cierpieniem, a nie celową złośliwością skierowaną przeciwko nam. Ułatwia to pracę oraz zmienia nasze nastawienie do podopiecznego. Na koniec należy pamiętać, że jeśli wyraźnie odczuwamy, że nie jesteśmy w stanie sprostać sytuacji i nie będzie to możliwe w najbliższej przyszłości, nie jest wstydem przyznać się do błędu i zrezygnować z pracy nad konkretnym podopiecznym, zamiast tkwić w męczącej i stresującej dla nas sytuacji.